សេចក្តីលោភ សេចក្តីក្រោធ សេចក្តីល្ងង់ខ្លៅ ជាប្រភពនៃសេចក្តីទុក្ខទាំងឡាយ ដែលយើងត្រូវតែកម្ចាត់ចោលឱ្យអស់ បើចង់សុខកាយ សប្បាយចិត្ត

តាម​ពុទ្ធសាសនា​បានឱ្យដឹងថា សេចក្ដីលោភ កំហឹង និង​ភាពល្ងង់ខ្លៅ ​ជា​ថ្នាំពុល​ទាំង ៣ ​យ៉ាង ដែលនាំមកនូវសេចក្ដីទុក្ខវេទនា និងវិនាសអន្តរាយ។ ស្ថានសួគ៌ និងផែនដី គឺធំធេងណាស់ ការលោភលន់របស់មនុស្សពិបាកវាស់វែង ប៉ុន្តែប្រហែលជាលង់ជ្រៅ ទៅក្នុងសមុទ្រនៃទុក្ខដ៏ធំទូលាយដែលគ្មានទីបញ្ចប់។

តើ​អ្វី​ទៅ​ជា "លោភៈ កំហឹង និង​ភាពល្ងង់ខ្លៅ?"

សេចក្តីលោភ គឺការស្រេកឃ្លានគ្មានដែនកំណត់ កំហឹង គឺជាសេចក្ដីក្រេវក្រោធ ក្ដៅក្រហាយ និងភាពល្ងង់ខ្លៅ គឺជាភាពអវិជ្ជា។ ដូច្នេះ ភាពលោភលន់ កំហឹង និងភាពល្ងង់ គឺជាលក្ខណៈសំខាន់ទាំងបីរបស់មនុស្ស ចាប់ពីក្មេងអាយុ ៣ ឆ្នាំ រហូតដល់មនុស្សអាយុ ៩០ ឆ្នាំ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ដែលថាមិនមានចំណុចនទាំងនេះនោះឡើយ។ វាកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងចិត្តរបស់យើង ដុតបំផ្លាញបេះដូងរបស់យើង ហើយញុះញង់ឱ្យយើងធ្វើអំពើអាក្រក់ ឃោឃៅ ចិត្តខ្មៅ គួរឱ្យស្អប់ និងខ្លាចរអា។

Cover Copy

១. លោភលន់

ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​បង្រៀន​ថា​៖ «​ប្រភព​នៃ​សេចក្ដីទុក្ខ​ទាំងអស់​ក្នុង​លោក​ គឺកើត​ចេញ​ពី​វត្ថុ​បី​យ៉ាង​គឺ សេចក្ដីលោភ កំហឹង និង​អវិជ្ជា»។ ក្នុង​ចំណោម​នោះ ភាព​លោភ​លន់ស្ថិត​នៅ​លំដាប់​ទី​មួយ ប៉ុន្តែ​ក្នុង​នាម​ជា​មនុស្ស​ក្នុង​ជីវិត មនុស្ស​គ្រប់​រូបសុទ្ធតែ​មាន​សេចក្ដី​លោភ។ មកពីពាក្យថា លោភៈ កើតឡើង សេចក្តីចង់បាន ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សល្ងង់ ល្ងិត នាំឱ្យកើតកម្មអាក្រក់។ សេចក្តី​លោភ​លន់​មាន​ ៥ ​យ៉ាង​គឺ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ (ទ្រព្យ) សោភ័ណ (សោភ័ណ​ភាព) កិត្តិនាម (នាម​ជាទី​ពេញចិត្ត កេរ្តិ៍ឈ្មោះ​ល្អ) អាហារ (ការ​បរិភោគ) បច្ច័យ (ដេក និង​សម្រាក) ។

នៅពេលដែលចំណង់ចង់បានរបស់មួយ ក្នុងចំណោមមវត្ថុទាំងនេះកើនឡើងលើសពីកម្រិតធម្មតា មនុស្សនឹងវិវឌ្ឍន៍ភាពលោភលន់ ហើយនេះនឹងត្រូវបានបង្ហាញតាមរយៈសកម្មភាព និងពាក្យសម្ដីរបស់ពួកគេ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធស្តីពីការលោភលន់បញ្ជាក់ថា លោភលន់មិនមែនជាធម្មជាតិរបស់មនុស្សទេ។ ធម្មជាតិរបស់មនុស្ស គឺជាសូចនាករដ៏ល្អជាមូលដ្ឋាន។ មនុស្សកើតមកស្អាតដូចក្រដាសសរ មានចិត្តបរិសុទ្ធ និងចិត្តល្អ។

ភាពលោភលន់កើតឡើងជាច្រើនឆ្នាំ តាមរយៈមហាសមុទ្រធំទូលាយ ដែលមនុស្សម្នាក់ៗបានជួបប្រទះ។ មនុស្សដែលមិនចេះគ្រប់គ្រងភាពលោភលន់របស់ខ្លួន នឹងបន្តធំឡើងៗ នាំផ្លូវទៅរកអំពើខុស។ ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រាស់​ថា​ «​សេចក្ដី​លោភ​កាន់​តែ​ខ្លាំង ពរ​ក៏​កាន់​តែ​រសាយ​ទៅ​វិញ។ ហេតុអ្វី? ភាពលោភលន់ច្រើនតែជាប់ទាក់ទងនឹងអំពើអាក្រក់។ មនុស្សលោភចង់បានរបស់ដែលខ្លួនចង់បាន តែកើតមកធ្វើអំពើអាក្រក់ដើម្បីបំពេញចិត្តខ្លួនឯង។

Ef053810ae12e51834f91eaeaf15f12b

២. កំហឹង

កំហឹង គឺជាភ្លើងដ៏ក្ដៅ ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សបាត់បង់ការគ្រប់គ្រង មិនចេះអត់ធ្មត់ ការស្អប់នៅពេលដែលមិនពេញចិត្ត ឬមិនបានដូចអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន។ មិន​សប្បាយ​ចិត្ត​ព្រោះ​ត្រូវ​គេ​ជេរ​ប្រមាថ ធ្វើ​ឱ្យ​​ប្រព្រឹត្ត​ខុស។ មនុស្សដែលមានកំហឹងក្នុងខ្លួន ច្រើនតែចងជាប់ជាគំនុំ គុំកួន និងចង់សងសឹកទៅថ្ងៃក្រោយ។

មូលហេតុ​ដែល​មាន​កំហឹង​ គឺ​ដោយសារ​តែ​ស្រឡាញ់​ខ្លួន​ឯងពេក ប្រែមកជាអាត្មានិយម។ បើអ្នកណាជេរ ឬរិះគន់អ្នកដទៃ យើងមិនខឹងទេ តែបើអ្នកណាជេរ ឬស្តីបន្ទោសយើង ឬមនុស្សជាទីស្រលាញ់ ឬធ្វើឱ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ យើងមានអារម្មណ៍មិនស្រួលភ្លាមៗ។ នៅពេលដែលភាពមិនស្រួលកើនឡើងបន្តិចម្តងៗ វានឹងប្រែទៅជាកំហឹង។ ប៉ុន្តែត្រូវចាំថា លើលោកនេះ គ្មាននរណាម្នាក់អាចចៀសផុតពីការស្តីបន្ទោស និងការរិះគន់នោះទេ គឺពិបាកនឹងចៀសផុតពីមាត់មនុស្សខ្លាំងណាស់។

C196698de0d26c4af90323115047304c

៣. ភាពល្ងង់ខ្លៅ

“អវិជ្ជា” គឺជាការវង្វេង ភាពល្ងង់ខ្លៅ។ មនុស្សល្ងង់ មិនឈ្លាសវៃ មិនពិចារណា និងយល់ហេតុផលត្រឹមត្រូវ សច្ចៈត្រឹមត្រូវ មិនចេះវិនិច្ឆ័យល្អ ឬអាក្រក់ មិនដឹងខុសត្រូវ មិនដឹងប្រយោជន៍ ឬគ្រោះថ្នាក់... ដូច្នេះគេធ្វើអំពើអាក្រក់ បាបកម្ម ដែលនាំឱ្យអន្តរាយដល់ខ្លួន និងអ្នកផ្សេងទៀត។

ភាពល្ងង់ខ្លៅនៅក្នុងលោកនេះ ហៅថា «ល្ងង់ល្ងិត»។ ភាពល្ងង់ខ្លៅបានគ្របដណ្ដប់លើចិត្ត ធ្វើឱ្យមនុស្សមិនអាចឃើញភាពមិនស្អាតដែលញាប់ញ័រចេញពីខាងក្នុង ធ្វើឱ្យទម្លាប់អាក្រក់ទាំងនោះកើនឡើងជាលំដាប់ ហើយទីបំផុតនាំមនុស្សឱ្យទៅកាន់ផ្លូវនៃអំពើបាបមិនចេះចប់។ ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​បង្រៀន​ថា ភាព​ល្ងង់ខ្លៅ ជា​ភាព​មិន​បរិសុទ្ធ​ដ៏​អាក្រក់​បំផុត។ ចូរ​យើង​បំបាត់​ភាព​ល្ងង់ខ្លៅ​ឱ្យ​ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​បរិសុទ្ធ៕